Գիտնականներն անցկացրել են հետազոտություն Տիեզերական պատմության վերջին 9 միլիարդ տարվա ամենապայծառ քվազարի ռենտգենյան ճառագայթումը: Այս օբյեկտը կոչվում է SMSS J114447.77-430859.3 կամ կարճ J1144: Նոր տվյալները լույս են սփռում քվազարների ներքին կառուցվածքի և նրանց միջավայրի հետ փոխազդեցության վրա:
J9,6-ը, որը գտնվում է Երկրից 1144 միլիարդ լուսատարի հեռավորության վրա գտնվող գալակտիկայում, Կենտավրոսի և Հիդրայի համաստեղությունների միջև, չափազանց հզոր է և փայլում է Արեգակից 100 միլիարդ անգամ ավելի պայծառ: Այն շատ ավելի մոտ է Երկրին, քան նմանատիպ լուսավորության այլ աղբյուրները, ինչը թույլ է տալիս աստղագետներին պատկերացում կազմել սև խոռոչի մասին, որը սնուցում է քվազարը և դրա շրջակա միջավայրը:
Քվազարները հայտնի տիեզերքի ամենապայծառ և ամենահեռավոր օբյեկտներից են: Դրանք ձևավորվում են գերզանգվածային սև խոռոչի մեջ ընկնող գազից և կարելի է բնութագրել որպես շատ բարձր լուսավորության ակտիվ գալակտիկական միջուկներ, որոնք արտադրում են հսկայական քանակությամբ էլեկտրամագնիսական ճառագայթում, որը դիտվում է ռադիոյով, ինֆրակարմիր, տեսանելի, ուլտրամանուշակագույն և ռենտգենյան ճառագայթներով:
Առաջին անգամ J1144 նկատվել է տեսանելի տիրույթում 2022 թվականին՝ օգտագործելով SkyMapper Southern Survey (SMSS) աստղադիտակը, և այս հետազոտության համար գիտնականները միավորել են մի քանի տիեզերական աստղադիտարանների դիտարկումները՝ eROSITA գործիքը Spectrum-Roentgen-Gamma (SRG) աստղադիտարանի վրա, ESA XMM-: Նյուտոնի աստղադիտարանը, ՆԱՍԱ-ի միջուկային սպեկտրոսկոպիկ աստղադիտակի զանգվածը (NuSTAR) և ՆԱՍԱ-ի Նիլ Գերելս Սվիֆթի աստղադիտարանը:
Թիմը տվյալներն օգտագործել է քվազարի արձակած ռենտգենյան ճառագայթների ջերմաստիճանը չափելու համար և պարզել է, որ այդ ջերմաստիճանը կազմում է մոտ 350 միլիոն Կելվին՝ ավելի քան 60 անգամ, քան մակերեսի ջերմաստիճանը։ Արեւ! Գիտնականները նաև պարզել են, որ քվազարի կենտրոնում գտնվող սև խոռոչի զանգվածը մոտ 10 միլիարդ անգամ մեծ է Արեգակի զանգվածից, իսկ դրա աճի տեմպերը կազմում են տարեկան մոտ 100 արևի զանգված:
Այս աղբյուրից ստացվող ռենտգենյան լույսը տատանվում էր մի քանի օրվա ժամանակային մասշտաբով, ինչը որոշ չափով անսովոր է խոշոր սև անցքերով քվազարների համար, ինչպիսին J1144-ում էր: Այս չափի սև խոռոչի փոփոխականության տիպիկ ժամանակային սանդղակը կլինի ամիսների կամ նույնիսկ տարիների կարգի: Դիտարկումները ցույց են տվել նաև, որ մինչ գազի մի մասը կլանում է սև խոռոչը, գազի մեկ այլ մասն արտանետվում է չափազանց հզոր քամիների միջոցով՝ հսկայական քանակությամբ էներգիա ներարկելով ընդունող գալակտիկա:
«Մենք շատ զարմացանք, որ նախկինում ոչ մի ռենտգենյան աստղադիտարան երբևէ չի դիտարկել այս աղբյուրը, չնայած դրա արտասովոր հզորությանը», - ասում են գիտնականները: -Նմանատիպ քվազարներ սովորաբար գտնվում են շատ ավելի մեծ հեռավորությունների վրա, ուստի դրանք շատ ավելի թույլ են թվում, և մենք նրանց տեսնում ենք այնպես, ինչպես եղել են, երբ տիեզերքը ընդամենը 2-3 միլիարդ տարեկան էր»:
Այսպիսով, J1144-ը համարվում է հազվագյուտ աղբյուր, քանի որ այս քվազարը շատ պայծառ է և շատ ավելի մոտ է Երկրին (համեմատած նման այլ օբյեկտների հետ): Սա գիտնականներին յուրօրինակ պատկերացում է տալիս, թե ինչպիսին են նման հզոր քվազարները: «Այս տարվա հունիսին կսկսվի այս աղբյուրի մոնիտորինգի նոր արշավը, որը կարող է էլ ավելի շատ անակնկալներ բացահայտել»,- հավելում են գիտնականները։
Կարդացեք նաև.